İç Başarısızlık Kalitesizlik Maliyetleri Nelerdir?
Üretim ya da hizmet süreçlerinde, kusurlu ürünler ya da uyumsuz çıktıların yaratılması “normal” bir maliyetmiş gibi algılanabilir. Oysa bu tür maliyetlerin görünürlüğü düşük olsa da, kurumlar için oldukça zarar verici olabilmektedir. Bu yazıda iç başarısızlık kalitesisizlik maliyetleri kavramını tarihsel arka planıyla ele alacak, günümüzdeki akademik tartışmalar çerçevesinde değerlendirecek ve okunması kolay bir dille açıklayacağız.
Tarihsel Arka Plan
Kalite maliyetleri fikri ilk olarak 1950’li yıllarda gündeme gelmiştir. Armand V. Feigenbaum 1956 yılında yayımlanan bir makalesinde kaliteyle ilişkili maliyetleri sınıflandırma kavramını ortaya koymuştur. :contentReference[oaicite:1]{index=1} Daha sonra kalite yönetiminin yaygınlaşmasıyla, Philip B. Crosby gibi isimler “quality is free” (kalite bedava) anlayışını savunmuş; düşük kaliteye yatırım yapmanın daha yüksek maliyetlere neden olabileceğini vurgulamıştır. :contentReference[oaicite:3]{index=3} Bu bağlamda “kalite maliyeti” kavramı, yalnızca önleme ya da ölçme faaliyetlerinin maliyeti değil; başarısızlıkların yarattığı maliyetlerin de hesaba katılması gereken bir alan olarak gelişmiştir.
İç başarısızlık maliyetleri, kusurların müşteriyle buluşmadan önce tespit edilmesi hâlinde ortaya çıkan maliyetleri ifade eder. Bu kategori, kalite maliyeti sınıflamasında dördüncü grup (önleme, ölçme/appraisal, iç başarısızlık, dış başarısızlık) içinde yer alır. ([Muhasebe Yönetimi][1])
İç Başarısızlık Kalitesisizlik Maliyetleri Nedir?
Basitçe ifade etmek gerekirse, bir kurum ürününü ya da hizmetini müşteriye sunmadan önce ortaya çıkan hataları ve uyumsuzlukları düzeltmek için yaptığı harcamalar, iç başarısızlık maliyetleri kapsamında değerlendirilir. :contentReference[oaicite:5]{index=5} Bu harcamalar; örneğin hurda malzeme kullanımı, yeniden işleme (rework), üretim hattının durması, kalite kontrol sonrası yapılan düzeltmeler, atıkların bertaraf edilmesi gibi unsurları içerir. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
Örnek verecek olursak: Bir üretim hattında belli bir ürün parçası kalite standartlarını karşılamıyor ve müşteri öncesi tespit ediliyor. Bu durumda yapılması gereken yeniden işleme, varsa hammadde atığı, operatör zaman kaybı, üretim kapasitesinin düşmesi gibi unsurlar iç başarısızlık maliyeti olarak kaydedilebilir. ([SpringerLink][2])
İç Başarısızlık Maliyetlerinin Başlıca Unsurları
– Hurda malzeme (scrap): Onarılmayacak veya yeniden değerlendirilemeyecek parça/ürünün atılması sürecindeki maliyet. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
– Yeniden işleme (rework): Ürün ya da hizmetin hatası bulunduktan sonra standartlara uygun hâle getirilmesi için yapılan ilave işçilik, malzeme, zaman gideri. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
– Hattın durması veya verim düşüşü: Kusur tespiti sonrası üretim sürecinin etkilenmesi ya da gecikmesi sebebiyle oluşan fırsat kaybı. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
– İç kalite kontrolleri ve yeniden testler: Kusurların önceden tespiti için yapılan ölçme faaliyetleri sonrası düzeltme maliyetleri. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
Bugünün akademik literatüründe, iç başarısızlık maliyetlerinin sadece üretim süreçlerinde değil, hizmet sektöründe, yazılım projelerinde ve tedarik zinciri yönetiminde de geçerli olduğu görülmektedir. Örneğin yazılım geliştirme bağlamında “defect detection and removal” üzerine yapılan analizler, hataların erken aşamada tespit edilmesinin maliyet ve fayda açısından kritik olduğunu göstermektedir. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
Ayrıca “kalitesizlik maliyeti” (Cost of Poor Quality – COPQ) kavramı, kurumların sadece hatayı düzeltme maliyetine değil, bu hataların yaratabileceği itibar kaybı, müşteri kaybı gibi daha geniş kapsamlı etkilerine odaklanmasına neden olmuştur. ([Vikipedi][3]) Akademik çalışmalar, kurumların önleme (prevention) ve ölçme (appraisal) maliyetlerine yatırım yaparak iç başarısızlık ve dış başarısızlık maliyetlerini düşürebileceğini vurgulamaktadır. ([Muhasebe Yönetimi][1])
Bir diğer tartışma noktası, iç başarısızlık maliyetlerinin görünürlüğünün düşük olmasıdır: Bu maliyetler genellikle “normal üretim maliyeti” içinde gizlenmekte, bağımsız olarak izlenmemektedir. Bu durum, yöneticilerin kalite maliyetleri için bilinçli kararlar almasını zorlaştırmaktadır. ([SpringerLink][2])
Neden Önemlidir?
İç başarısızlık maliyetlerinin yüksek olması, kurumun kârlılığını doğrudan etkiler. Çünkü maliyeti yüksek her hata, hem kaynak kullanımını artırır hem de verimliliği düşürür. Ayrıca iç başarısızlıklar kontrol altına alınmadan bırakılırsa ileride dış başarısızlıklar (müşteriye ulaşan hatalar) ortaya çıkarak çok daha yüksek maliyetlere yol açabilir. :contentReference[oaicite:16]{index=16}
Kuruluşlar için Yol Haritası
1. İç başarısızlık maliyetlerini ölçmek: Kurum bünyesinde hurda, yeniden işleme, duruş süreleri gibi verilerin sistematik toplanması önemli.
2. Bu verileri yaygın kabul gören kalite maliyeti çerçevesinde sınıflandırmak: Önleme, ölçme, iç başarısızlık, dış başarısızlık. :contentReference[oaicite:17]{index=17}
3. Önleme ve ölçme faaliyetlerine yatırım yapmak: Çünkü akademik veriler, önlemeye yapılan yatırımın başarısızlık maliyetlerini düşürdüğünü göstermektedir.
4. İç başarısızlık maliyetlerini görünür hâle getirip, üretim ya da hizmet süreçlerinde iyileştirmeye odaklanmak: Böylece toplam kalite maliyeti düşer, verimlilik artar.
Kendi Kurumunuzu Düşünün
– Sizce kurumunuzda üretim ya da hizmet süreçlerinde tespit edilen hatalar ne kadar görünür?
– Hurda ya da yeniden işleme için ne kadar zaman/malzeme harcanıyor olabilir?
– Bu tür iç başarısızlıklar, önleme ve ölçme süreçlerine yapılan yatırımla ne ölçüde azaltılabilir?
Etiketler: İç Başarısızlık Maliyeti, Kalitesizlik Maliyetleri, Kalite Maliyeti, COPQ, Üretim Verimliliği
İç başarısızlık kalitesizlik maliyetleri, kurumlar için göz ardı edilmemesi gereken bir alan. Tarihsel olarak kökleri kalite yönetimi anlayışına dayanıyor; günümüzde ise ölçüm ve görünürlük bağlamında önemli tartışmalar içeriyor. Üretim ya da hizmet sürecinizde bu tür maliyetlere odaklanarak iyileştirme adımları atabilir ve toplam kalite performansınızı artırabilirsiniz.
[1]: “quality costs – prevention, appraisal, internal and external failure …”
[2]: “COST OF INTERNAL FAILURE | SpringerLink”
[3]: “Cost of poor quality”